Toen in 1255 het allereerste waterschap werd opgericht, had niemand ooit gehoord van klimaatdoelen of milieueisen. Maar tijden veranderen en de rol van waterschappen raakt steeds vaker aan belangrijke, actuele maatschappelijke en politieke vraagstukken. Hoe ga je daarmee om? En hoe kan SAOZ helpen?
In mijn vorige blog over waterschappen legde ik al uit waarom de stem van de rede zo’n belangrijke is in deze wereld, waarin belangen steeds heftiger lijken te botsen. Dat komt met name door het spanningsveld tussen actuele maatschappelijke thema’s en vraagstukken, die bij de waterschappen terecht komen.
Milieuproblematiek (verdroging en vernatting) als gevolg van klimaatverandering, natuurbeheer, het verdwijnen van de biodiversiteit, verstedelijking … allemaal zaken waarvan je niet direct denkt dat deze bij de waterschappen thuishoren.
Dat roept de fundamentele vraag op: tot waar loopt de rol van de waterschappen eigenlijk? In strikt juridische zin is die overigens eenvoudig te beantwoorden: de 21 waterschappen zijn er voor het kwalitatief en kwantitatief waterbeheer in ons land. Maar de waterschappen bestaan al langer dan de landsgrenzen van Nederland. Andere tijden, andere zorgen.
Vruchtbare bodem
Er spelen vier hoofdthema’s bij de waterschappen:
- Waterbeheer
- Natuurbeheer
- Agrarische belangen
- Stedelijke belangen
Met name nummer twee en drie zitten nogal eens in elkaars vaarwater. Ik zie dat bijvoorbeeld steeds vaker als het gaat om stroomgebieden van watergangen of de waterbergingsopgave. Programma’s als Natura 2000 verlangen meer meanderende watergangen. Dat is goed voor de natuur en de biodiversiteit maar vanuit het belang van agrariërs gewoon inefficiënt gebruik van de grond. Dus een ‘Vruchtbare bodem’ voor schadeclaims.
Spin in het web
Vroeger bestonden besturen van waterschappen voor 90% uit boeren. Steden en natuurbeheer zijn pas de afgelopen decennia echt grote spelers geworden. Zo heeft ieder bestemmingsplan vandaag de dag een waterparagraaf. Als het gaat om de SDG’s (Sustainable Development Goals) uit het klimaatverdrag van Parijs, vind je ook een heel hoofdstuk over water. Ruimtelijke Ordening gaat vorm geven aan deze milieudoelen en -ontwikkelingen. Het waterschap wordt zo steeds meer de spin in het web van verschillende belangen, die lang niet altijd convergeren.
Geen Piet Paulusma
Als waterschappen kun je het sowieso bijna nooit goed doen. Voorbeeld uit de dagelijkse praktijk: in 2016 regende het schadeclaims van boeren die het waterschap verweten dat ze beter hadden moet anticiperen op het natte voorjaar. Twee jaar later was het andersom vanwege de droogte. Maar het waterschap is geen Piet Paulusma en heeft geen glazen bol. Je kunt geen wonderen van ze verwachten.
De afwegingen worden steeds complexer en de neiging kan dan zijn om als een schildpad je kop tussen je schouders te trekken.
Je nek uitsteken bij maatschappelijke vraagstukken
Wat moet nu de conclusie zijn als het gaat om de rol van waterschappen bij actuele maatschappelijke vraagstukken als gevolg van die veranderingen? Ga je meebewegen, of hou je vast aan de strikt juridische omschrijving van je rol? Ik denk dat de waterschappen daarvoor te belangrijk zijn. De afwegingen worden steeds complexer en de neiging kan dan zijn om als een schildpad je kop tussen je schouders te trekken. Beter is het mijns inziens om je nek juist uit te steken. Een voortrekkersrol te nemen in het debat en bij onenigheid, op basis van goed onderbouwde argumenten en met oog voor de verschillende belangen.
Andere oplossingen
SAOZ kan daarbij helpen (en we doen het ook al regelmatig) door het financieel kwantificeren van de afwegingen die waterschappen moeten maken. Naast claimafwikkeling worden we vaker gevraagd als het gaat om beleidsafwegingen rondom actuele maatschappelijke vraagstukken. Als wij in een vroeg stadium van trajecten betrokken worden bij het analyseren van mogelijke risico’s op schade, heb je inzichtelijk waar belangen waarschijnlijk gaan botsen, kun je belanghebbenden beter informeren en voorkom je veel leed en ellende verderop in het traject. Andere tijden vragen tenslotte om andere oplossingen.
(Foto: Robbie Veldwijk on Visualhunt.com)
