De stikstofproblematiek houdt velen, zeker in de bouwwereld, dagelijks bezig. En dat zal na de meest recente uitspraak van de Raad van State niet minder worden. Daarin zijn namelijk weer harde noten gekraakt over de Stikstofbouwvrijstelling. Ook als het gaat om nadeelcompensatie …
Ook bij het beoordelen van verzoeken om nadeelcompensatie kan de stikstof tussen de kieren doorsijpelen en van belang zijn. Ik denk hierbij met name aan de aspecten van de actieve risicoaanvaarding en het normaal maatschappelijk risico. Dit zijn bekende juridische elementen bij het beoordelen van een verzoek om nadeelcompensatie, die door stikstofperikelen een heel andere lading kunnen krijgen.
Stikstof en actieve risicoaanvaarding en normaal maatschappelijk risico
Kort gezegd betekent actieve risicoaanvaarding (of voorzienbaarheid) dat als een schadeoorzaak voor een benadeelde ten tijde van het nemen van een investeringsbeslissing concreet te voorzien was, de benadeelde, als hij of zij deze beslissing alsnog neemt, actief het risico op de voorzienbare nadelen heeft aanvaard. De gevolgen van het aannemen van actieve risicoaanvaarding kunnen verstrekkend zijn, omdat in een dergelijk geval niet toegekomen wordt aan het vaststellen van de omvang van de schade en het eventuele causale verband.
Uitzonderingsgronden
Hoewel bij het bepalen van de omvang van de voorzienbaarheid en actieve risicoaanvaarding volgens vaste rechtspraak uitgegaan moet worden van de meest nadelige invulling, zijn er uitzonderingsgronden die de voorzienbaarheid beperken.
Buiten de risicosfeer
Bijzondere feiten en omstandigheden die in uitzonderlijke gevallen kunnen leiden tot een beperking van de voorzienbaarheid, kunnen gevonden worden in de onverwacht lange duur van de schadeoorzaak, bijvoorbeeld vanwege vertragingen die buiten de risicosfeer van de benadeelde zijn gelegen. Hierbij kan worden gedacht aan grote infrastructurele projecten die veel langer duren dan de benadeelde redelijkerwijs had mogen verwachten op basis van de concrete informatie die beschikbaar was ten tijde van de investeringsbeslissing.
Meest nadelige uitleg
De vraag kan worden gesteld of de vertragingen in bouw- of infrastructurele projecten die het gevolg zijn van de stikstofproblematiek eveneens als bijzondere feiten en omstandigheden aangemerkt kunnen worden, die uiteindelijk bij het bepalen van de omvang van de voorzienbaarheid en actieve risicoaanvaarding betrokken moeten worden. Dat is niet uit te sluiten, zij het dat niet wordt gesteld dat er in algemene zin sprake is van een dergelijke beperking. Immers, de voorzienbaarheid moet worden beoordeeld op het moment van de investeringsbeslissing, niet daarna. Met andere woorden, als een benadeelde zijn of haar investeringsbeslissing heeft genomen in de wetenschap dat de stikstofproblematiek van invloed kan zijn op de duur van een bepaald project, kan uit de rechtspraak volgen dat deze omstandigheid alsnog, vanwege de meest nadelige uitleg, binnen de risicosfeer van de benadeelde moet worden gelaten.
Stikstof en normaal maatschappelijk risico
Ook bij het beoordelen van het normaal maatschappelijk risico is de duur van de schadeoorzaak een, weliswaar ondergeschikt, element voor het bepalen van de omvang ervan. De belangrijkste elementen bij het beoordelen van het normaal maatschappelijk risico zijn de normaliteit van maatregel, de pasbaarheid in de structuur van de omgeving en de lijn der verwachtingen. De ondergeschikte elementen zijn vervolgens de omvang van de schade en de duur van de schadeoorzaak.
Individuele feiten en omstandigheden
Gegeven de rangorde van de toetsingselementen, zie ik mogelijke invloed van de stikstofproblematiek bij het bepalen van de omvang van het NMR van een beperktere omvang dan bij de voorzienbaarheid en actieve risicoaanvaarding. Maar ook hier geldt: ieder geval dient aan de hand van de individuele feiten en omstandigheden te worden beoordeeld; zodat niet zonder meer aan de stikstofproblematiek voorbij gegaan kan worden.
Wat betekent dit voor de praktijk?
Het is wellicht een open deur, maar in de dagelijkse praktijk van het beoordelen van verzoeken om nadeelcompensatie dient, zeker wanneer een benadeelde het onderwerp opwerpt, voldoende aandacht te worden geschonken aan de betekenis van de stikstofproblematiek voor zowel het voorzienbaarheidsvraagstuk als de beoordeling van het normaal maatschappelijk risico.
Meer weten?! Neem dan contact op met Peter van Bragt.
