Het is bekend dat besluiten van bestuursorganen, onder voorwaarden, kunnen leiden tot een tegemoetkoming ten titel van nadeelcompensatie. Maar geldt een dergelijk tegemoetkomingsverplichting voor alle besluiten van een bestuursorgaan, in het bijzonder ook voor zogenaamde “gebonden beschikkingen”?
Gebonden beschikking
Een gebonden beschikking is een besluit van een bestuursorgaan waarbij het verlenen of weigeren ervan strikt is gereguleerd door een wettelijke regeling. Dit brengt met zich mee dat het bestuursorgaan vrijwel geen ruimte heeft in de wijze waarop zij besluit. Standaardvoorbeeld van een gebonden beschikking is bijvoorbeeld een omgevingsvergunning voor de activiteit bouwen (de oude bouwvergunning). Maar ook kapvergunningen of sloopvergunningen worden in de regel afgegeven aan de hand van een limitatief (en imperatief) stelsel van weigeringsgronden.
Juridische grondslag nadeelcompensatie
De juridische grondslag voor nadeelcompensatie kan worden gevonden in het zogenaamde égalitébeginsel, zijnde het beginsel van de gelijke verdeling van de openbare lasten.
Aanspraak op dit beginsel vloeit (van oudsher) voort uit de koppeling met het evenredigheidsbeginsel op basis van artikel 3.4, tweede lid van de Algemene wet bestuursrecht, in combinatie met het eerste lid van artikel 3.4 en artikel 3.2 van de Awb (de zorgvuldige belangenafweging).
Evenredigheidsbeginsel en nadeelcompensatie
Het tweede lid van artikel 3.4 Awb bepaalt dat de voor een of meer belanghebbenden nadelige gevolgen van een besluit niet onevenredig mogen zijn in verhouding tot de met het besluit te dienen doelen.
Uit de rechtspraak vloeit vervolgens voort dat, indien er sprake kan zijn van een onevenredig gevolg van een besluit, dit niet automatisch betekent dat een besluit niet genomen mag worden. Deze onevenredige gevolgen kunnen immers, indien het algemeen belang voorrang heeft, worden gecompenseerd door een tegemoetkoming ten titel van nadeelcompensatie op basis van het égalitébeginsel.
Immers, zo wordt overwogen; het bestuursorgaan kan na de afweging van de betrokken belangen (onder voorwaarden) besluiten de gewraakte beschikking alsnog te nemen, waarna de eventuele onevenredige nadelen ten titel van nadeelcompensatie voor tegemoetkoming in aanmerking kunnen komen (zie onder meer ABRS, 8-11-2006, Venlo, 200602049/1).
Gebonden beschikking, evenredigheid en égalité
Op basis van het bovenstaande kan worden geconcludeerd dat het recht op een eventuele tegemoetkoming ten titel van nadeelcompensatie uitsluitend aan de orde kan zijn, indien het gestelde schadeveroorzakende besluit slechts genomen had kunnen worden op basis van een belangenafweging op basis van artikel 3.4 Awb.
Immers, onderdeel van deze belangenafweging dient vervolgens te zijn de vraag wat te doen met de al dan niet onevenredige gevolgen van het voorgenomen besluit.
Nu bij een gebonden beschikking geen belangenafweging plaatsvindt (althans niet door het besluitende bestuursorgaan) kan vervolgens worden geconcludeerd dat de financiële gevolgen van een gebonden beschikking niet ten titel van nadeelcompensatie gecompenseerd kunnen worden.
Geen nadeelcompensatie bij gebonden beschikkingen
De rechtspraak heeft in het verleden dan ook diverse malen dienovereenkomstig beslist.
Zie onder meer de uitspraak van 11 januari 2006 (200501586/1) waarin de Afdeling heeft overwogen dat voor nadeelcompensatie geen ruimte was omdat genoemde bepaling immers uitsluitend van toepassing is in gevallen waarin het bestuursorgaan een belangenafweging dient te maken.
Samenloop met andere schadeoorzaken
De beoordeling van een aanvraag om nadeelcompensatie wordt extra complex, indien meerdere schadeveroorzakende besluiten in de aanvraag worden genoemd, waaronder één of meer “gebonden beschikkingen”. De beoordeling van de aanvraag c.q. de toerekening van de schade aan de te onderscheiden besluiten vergt specifieke expertise. De SAOZ heeft ruime ervaring met het beoordelen van complexe aanvragen als deze en is u dus graag van dienst!
Meer weten?! Neem contact op met Peter van Bragt.
